Penyakit Alzheimer dan Kematian Sel Sistemik: Membongkar Keruntuhan Multisistem yang Tersembunyi

Mengapa Alzheimer Bukan Sekadar Gangguan Otak—Tinjauan Mendalam tentang Kemusnahan Sel di Seluruh Tubuh

Oleh Lebah

Ketahui bagaimana penyakit Alzheimer melibatkan kegagalan mitokondria sistemik, disfungsi imun, kerosakan endotelium dan penuaan sel. Fahami implikasi besar ini terhadap rawatan dan pencegahan.

Kematian sel tidak hanya berlaku di otak – Alzheimer melibatkan seluruh sistem tubuh secara senyap.

Apabila kita memikirkan tentang penyakit Alzheimer (AD), kita sering melihatnya sebagai penyakit yang hanya melibatkan otak. Namun, penyelidikan terkini mendedahkan hakikat yang lebih membimbangkan: Alzheimer bukan terhad kepada otak sahaja. Ia melibatkan kemerosotan fungsi sel secara menyeluruh dalam pelbagai sistem tubuh—menjadikannya satu penyakit multisistem yang menjejaskan imuniti, penghasilan tenaga, saluran darah dan laluan penuaan sel (aging pathways).

1. Kematian Sel Neuron: Episentrum Alzheimer

Dalam sistem saraf pusat, neuron mengalami degenerasi akibat rangkaian berantai:

• Peptida amiloid-β (Aβ) berkumpul dan membentuk oligomer toksik.
• Protein tau yang terfosforilasi secara berlebihan merosakkan mikrotubul.
• Mitokondria dalam neuron gagal, menghasilkan radikal bebas (ROS) secara berlebihan.
• Hasil akhirnya: apoptosis, nekroptosis, dan kematian sel melalui autophagy (Moreira et al., 2010).

Pada masa sama apa yang berlaku di luar otak?

2. Disfungsi Mitokondria dalam Sel Periferi

Kajian menunjukkan bahawa sel periferi—seperti fibroblas, sel otot, dan sel darah putih (PBMC)—juga mengalami kerosakan mitokondria pada pesakit AD.

Antara ketidaknormalan yang dikenal pasti:

• Penghasilan ATP menurun
• Potensi membran mitokondria terganggu (Δψm)
• Penghasilan ROS berlebihan
• Peralihan metabolisme daripada fosforilasi oksidatif kepada glikolisis

Ini mencerminkan krisis bioenergetik sistemik yang serupa dengan yang berlaku pada otak (Cenini et al., 2016).

3. Apoptosis Sel Imun dan Inflammaging

Pesakit Alzheimer mengalami penuaan sistem imun yang dipercepatkan:

• Sel T dan B menunjukkan peningkatan penanda apoptosis (contohnya nisbah Bax/Bcl-2).
• Ekspresi Fas/FasL meningkat, mendorong kematian sel T.
• Tahap sitokin sistemik seperti IL-6 dan TNF-α meningkat, menyebabkan keradangan kronik (Le Page et al., 2018).

Fenomena ini dikenali sebagai “inflammaging” dan ia turut memburukkan keradangan otak melalui kebocoran penghalang darah–otak (Blood Brain Barrier, BBB).

4. Disfungsi Sel Vaskular dan Kerosakan Endotel

Salur darah otak dan periferi turut terjejas dalam AD:

• Sel endotelium mengalami tekanan mitokondria dan kehilangan keutuhan sambungan ketat (tight junctions - gam terdiri daripada protein membran occludin dan  claudin yang melekatkan sel-sel).
• Ini meningkatkan kebolehtelapan BBB dan membolehkan toksin serta sel imun menembusi otak.
• Penanda seperti ICAM-1 dan VCAM-1 meningkat secara sistemik, mencerminkan keradangan vaskular (Hampel et al., 2018).

Selain itu, pemendapan amiloid dalam salur darah otak (angiopati amiloid serebrum, CAA) menyekat aliran darah dan mempercepatkan kerosakan vaskular.

5. Penuaan Sistemik: Penuaan Biologi Seluruh Tubuh

Penuaan sel bukan hanya berlaku pada neuron. Fibroblas kulit, sel endotelium dan sel imun juga menunjukkan:

• Peningkatan ekspresi p16^INK4a dan p21^CIP1
• Pemendekan telomer
• Penanda kerosakan DNA seperti γ-H2AX
• Rembesan faktor SASP (IL-6, IL-8, MMP)

Sel-sel ini bukan sahaja berhenti membahagi, malah menyumbang kepada keradangan sistemik dan kerosakan tisu (Freund et al., 2010).

6. Otot, Sumsum Tulang, dan Perubahan Hematopoietik

• Sel otot penghidap AD mengalami disfungsi mitokondri dan menyumbang kepada sarkopenia dan kelemahan fizikal.
• Sel stem dari sumsum tulang menunjukkan keupayaan pembaharuan semula yang menurun dan dinamik mitokondria yang terganggu (Moreira et al., 2010).
• Malah, sel kulit pesakit AD turut menunjukkan kerosakan oksidatif dan pengurangan pembiakan.

Ini menunjukkan bahawa Alzheimer melibatkan keruntuhan fungsi sel tubuh secara menyeluruh, bukan hanya di otak. 

Kesimpulan: Implikasi terhadap Pencegahan dan Rawatan

Fakta bahawa Alzheimer merupakan keruntuhan selular pelbagai sistem harus mengubah cara kita menilai kaedah pencegahan dan rawatan. Pendekatan yang menyasarkan mitokondria, keradangan, dan kesihatan vaskular dipercayai bukan sahaja melindungi neuron tetapi juga memulihkan keseimbangan sistemik.

Strategi gaya hidup sihat seperti makanan seimbang kaya antioksidan dan antiradang, terapi antioksidan, puasa, mengurus stres dengan bijak dan senaman mungkin mempunyai peranan yang lebih penting daripada yang disangka.

Tambahan pula, perspektif sistemik ini membuka laluan kepada diagnosis awal, dengan penggunaan biomarker darah yang mencerminkan disfungsi sel sebelum gejala kognitif muncul.

Rujukan 

• Cenini, G. et al., 2016. 'Oxidative stress and redox biology in Alzheimer's disease: from pathomechanisms to biomarker strategies.' Cellular and Molecular Life Sciences, 73(5), pp.869–889.
• Freund, A. et al., 2010. 'Inflammatory networks during cellular senescence: causes and consequences.' Trends in Molecular Medicine, 16(5), pp.238–246.
• Hampel, H. et al., 2018. 'Blood-based biomarkers for Alzheimer disease: mapping the road to the clinic.'  Nature Reviews Neurology, 14(11), pp.639–652.
• Le Page, A. et al., 2018. 'Peripheral inflammation in Alzheimer’s disease: potential roles for biomarkers and therapeutic targets.' Frontiers in Aging Neuroscience, 10, p.191.
• Moreira, P.I. et al., 2010. Mitochondria: a therapeutic target in neurodegeneration. Biochimica et Biophysica Acta, 1802(1), pp.212–220.

Copyright © 2025 www.gayahidupholistik.blogspot.com All Rights Reserved.