Vape vs Rokok: Mengapa Mesej ‘Lebih Selamat’ Mengelirukan | Risiko Paru-Paru Runtuh & Penyakit Jantung

Kurang Berbahaya Daripada Merokok’ ≠ Selamat: Bagaimana Vape Tetap Merosakkan Paru-Paru dan Melemahkan Jantung

Oleh Lebah

Vape sering dipasarkan sebagai "lebih selamat daripada rokok", tetapi kajian mengaitkannya dengan keruntuhan paru-paru, penyakit jantung, dan keradangan kronik. Ketahui mengapa "kurang bahaya" tidak bermaksud tidak berbahaya.

Merokok dan vape — kedua-duanya memberi kesan buruk kepada paru-paru dan jantung anda. Jangan terpedaya dengan anggapan bahawa ‘kurang berbahaya’ bermaksud ‘selamat

Mitos "Lebih Selamat Daripada Rokok": Vape Masih Berisiko

Lebih selamat daripada merokok" ialah istilah relatif, bukan satu jaminan keselamatan. Memang benar bahawa rokok elektronik tidak mengandungi tar dan mempunyai kurang produk pembakaran berbanding rokok tembakau, namun ia tetap menyebabkan pendedahan kimia baharu (novel chemicals ecposure), zarah ultra halus dan toksin aktif secara biologi yang memberi kesan kepada paru-paru dan sistem kardiovaskular dengan cara yang berbeza tetapi dengan tahap membimbangkan serupa (Ghosh & Tarran, 2018; Qasim et al., 2017).

Apabila penggunaan vape menjadi semakin popular dalam kalangan remaja dan bekas perokok, mesej kesihatan awam telah disalah tafsir. Ketiadaan pembakaran tembakau telah disamakan secara salah dengan ketiadaan mudarat. Salah faham ini telah menyebabkan pengabaian terhadap kesan jangka panjang seperti kecederaan paru-paru, kerosakan kardiovaskular dan tekanan oksidatif sistemik—masalah yang sering menyerupai atau malah melebihi kesan yang dilihat pada perokok dari semasa ke semasa (Bhatta & Glantz, 2020; Chun et al., 2017).

1. Paru-Paru Runtuh (Pneumothorax): Ancaman Baharu dan Tersembunyi daripada Vaping

Walau pun kecederaan paru-paru berkaitan vaping telah banyak dilaporkan sebagai EVALI (E-cigarette or Vaping Associated Lung Injury), kurang perhatian diberikan kepada peranannya dalam mencetuskan pneumotoraks spontan, atau keruntuhan paru-paru. Ini berlaku apabila udara terlepas daripada alveoli yang rosak ke dalam ruang pleura (ruang antara paru-paru dan dinding dalam toraks).

a. Kemerosotan dan Keradangan Alveolar

• Wap rokok elektronik mengandungi akrolein, formaldehid dan asetaldehid—semua aldehid toksik yang terbentuk semasa pemanasan. Bahan kimia ini menyebabkan kecederaan epitelium alveolar, menjana tekanan oksidatif dan meningkatkan kebolehtelapan penghalang paru-paru (Clapp et al., 2021).
• Perubahan ini melemahkan dinding alveolar, menjadikannya lebih mudah pecah apabila terdedah kepada tekanan fizikal seperti batuk, sedutan mendalam atau perubahan tekanan.

b. Pembentukan Bleb dan Bullae

• Penyedutan wap minyak dan perengsa secara kronik menyebabkan penjerapan udara, yang boleh mengakibatkan pembentukan bleb (gelembung udara kecil) atau bullae (kantung udara besar).
• Struktur ini rapuh dan mudah pecah, terutamanya apabila pengguna mengamalkan gaya vaping agresif seperti "cloud chasing."

c. Pengumpulan Lipid dan Pneumonia Lipoid

• Sesetengah produk vape, terutamanya yang mengandungi THC atau vitamin E asetat, memperkenalkan sebatian seakan lipid ke dalam paru-paru, menyebabkan pneumonia lipoid—keadaan jarang berlaku tetapi serius yang menjejaskan pertukaran oksigen dan meningkatkan risiko kegagalan struktur paru-paru (Viswam et al., 2018).

d. Kerentanan dalam Kalangan Belia

• Remaja dengan paru-paru yang sihat tidak terkecuali. Laporan pneumotoraks spontan akibat vaping dalam kalangan remaja—yang kadangkala memerlukan salur dada atau pembedahan—menunjukkan risiko struktur akut walau pun kepada individu yang sihat sebelumnya (Bonilla et al., 2023).

2. Risiko Kardiovaskular: Bagaimana Vaping Melemahkan Jantung

Nikotin kekal sebagai punca utama kerosakan kardiovaskular, namun gabungan nikotin dengan zarah logam dan sebatian meruap daripada peranti vaping memperkenalkan tekanan baharu ke atas jantung yang tidak terdapat dalam asap rokok tradisional.

a. Tekanan Kardiovaskular yang Didorong Nikotin

• Lonjakan Adrenergik: Nikotin mencetuskan pelepasan katekolamin, menyebabkan vasokonstriksi (pengecutan saluran darah), takikardia (degupan jantung lebih laju daripada biasa, iaitu melebihi 100 degupan seminit ketika rehat) dan peningkatan tekanan darah. Rangsangan kronik ini melemahkan jantung dan meningkatkan risiko hipertensi dan hipertrofi jantung (Benowitz & Burbank, 2016).
• Disfungsi Endotelium: Nikotin dan aldehid mengurangkan penghasilan nitrik oksida, mempromosikan kekakuan arteri dan kecederaan mikrovascular, iaitu petunjuk awal penyakit kardiovaskular (Buchanan et al., 2020).

b. Toksisiti Logam Berat

• Bahan gegelung vape sering melepaskan nikel, plumbum, timah dan kromium ke dalam aerosol. Logam ini:
  • Menjana spesies oksigen reaktif (ROS).
  • Mengganggu fungsi mitokondria kardiomiosit.
  • Menyumbang kepada keradangan kronik dalam tisu jantung (Olmedo et al., 2018).

c. Potensi Menyebabkan Aritmia

• Kajian menunjukkan vaping boleh mengganggu saluran ion jantung, meningkatkan kerentanan kepada pemanjangan selang QT dan aritmia ventrikel, terutamanya dalam populasi sensitif (Fetterman et al., 2020).
• Variabiliti kadar degupan jantung (HRV) berkurang dalam kalangan pengguna vape, menandakan ketidakseimbangan autonomik, iaitu petanda kepada jantung berhenti secara tiba-tiba.

d. Kerosakan Paru-Paru Mengurangkan Oksigenasi

• Kerosakan jangka panjang pada membran alveolar dan kapilari menjejaskan pertukaran gas, mengurangkan bekalan oksigen sistemik.
• Jantung terpaksa bekerja lebih keras untuk mengimbangi, yang akhirnya menyebabkan keletihan jantung, penstrukturan semula atau kegagalan—terutamanya dalam individu yang mempunyai penyakit sedia ada.

3. Tekanan Oksidatif dan Kerosakan Selular: Ancaman Senyap dari Vape

Walaupun pengguna percaya bahawa wap kelihatan ‘bersih’, vape mengandungi bahan kimia yang menimbulkan tekanan oksidatif pada tahap selular dan mitokondria, memberi kesan kepada seluruh badan.

a. Peningkatan ROS dan Rangsangan Inflamasi

• Penggunaan rokok elektronik merangsang pengeluaran spesies oksigen reaktif (ROS) daripada neutrofil, makrofaj dan sel epitelium.
• Ini menyebabkan kerosakan kepada lipid membran, protein, dan DNA, serta mengaktifkan laluan inflamasi seperti NF-κB yang berkait dengan penyakit kronik dan penuaan awal.

b. Disfungsi Mitokondria

• Vape mengganggu rantaian transpor elektron mitokondria, menyebabkan kebocoran elektron dan kehilangan kawalan terhadap penghasilan ATP, seterusnya meningkatkan keletihan dan ketidakseimbangan metabolik.
• Bahan perasa tertentu—seperti vanillin dan mentol—telah ditunjukkan mengganggu polariti membran mitokondria, menjejaskan fungsi selular jangka panjang.

c. Kerosakan DNA dan Risiko Kanser

• Kandungan karsinogen seperti formaldehid dan asetaldehid terdapat pada dalam jumlah lebih rendah berbanding rokok masih mampu menyebabkan kerosakan DNA, pemendekan telomer. dan mutasi.
• Kajian jangka panjang menunjukkan vaping meningkatkan penanda kerosakan genetik dalam mukosa mulut dan paru-paru, walau pun tidak melibatkan pembakaran (Lee et al., 2018).

Kesimpulan: Vape Bukan Alternatif Selamat—Ia Bahaya dalam Bentuk Berbeza

Walau pun rokok elektronik mengurangkan pendedahan kepada tar dan beberapa toksin hasil pembakaran, ia tetap tidak bebas risiko. Malah, ia menimbulkan ancaman baharu terhadap paru-paru dan jantung melalui laluan yang unik:

• Kerosakan alveolar dan risiko paru-paru runtuh, termasuk di kalangan orang muda.
• Toksisiti logam berat dan nikotin dapat menyebabkan penyakit kardiovaskular dan meningkatkan risiko aritmia.
• Tekanan oksidatif sistemik dan disfungsi mitokondria menyumbang kepada inflamasi kronik, keletihan dan kerosakan DNA.

Label “lebih selamat daripada rokok” tidak seharusnya ditafsirkan sebagai “selamat secara mutlak”. Kesan negatifnya berbeza-beza, di mana dari semasa ke semasa kesan  yang kerosakan kepasa paru-paru  dilaporkan, terutama apabila penggunaan diteruskan untuk jangka masa panjang atau pada kalangan individu muda yang sebelumnya sihat.

Rujukan

• Benowitz, N.L. & Burbank, A.D., 2016. 'Cardiovascular toxicity of nicotine: Implications for electronic cigarette use', Trends in Cardiovascular Medicine, 26(6), pp.515–523.

• Bhatta, D.N. & Glantz, S.A., 2020. 'Association of e-cigarette use with respiratory disease among adults: A longitudinal analysis', American Journal of Preventive Medicine, 58(2), pp.182–190.

• Bonilla, A. et al., 2023. 'Vaping-associated pneumothorax in adolescents: A case series', Pediatric Pulmonology, 58(4), pp.1120–1125.

• Buchanan, N.D. et al., 2020. 'Cardiovascular effects of electronic cigarettes', Nature Reviews Cardiology, 17(7), pp.447–456.

• CDC, 2021. 'Outbreak of lung injury associated with the use of e-cigarette, or vaping, products', Centers for Disease Control and Prevention. Available at: https://www.cdc.gov/tobacco/basic_information/e-cigarettes/severe-lung-disease.html [Accessed 26 May 2025].

• Chun, L.F., Moazed, F., Calfee, C.S., Matthay, M.A. & Gotts, J.E., 2017. 'Pulmonary toxicity of e-cigarettes', American Journal of Physiology - Lung Cellular and Molecular Physiology, 313(2), pp.L193–L206.

• Clapp, P.W. et al., 2021. 'Carcinogenic and toxicological properties of e-cigarette aerosols', Journal of the American Medical Association, 326(15), pp.1486–1488.

• Fetterman, J.L. et al., 2020. 'Alterations in vascular function associated with e-cigarette use', Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology, 40(9), pp.2167–2179.

• Ghosh, A. & Tarran, R., 2018. 'Effects of e-cigarette components on the airway epithelium: insights into the pathophysiology of EVALI', American Journal of Physiology - Lung Cellular and Molecular Physiology, 319(4), pp.L658–L663.

• National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, 2018. Public health consequences of e-cigarettes, Washington, DC: The National Academies Press.

• Olmedo, P. et al., 2018. 'Metal concentrations in e-cigarette liquid and aerosol samples: The contribution of metallic coils', Environmental Health Perspectives, 126(2), p.027010.

• Qasim, H., Karim, Z.A., Rivera, J.O., Khasawneh, F.T. & Alshbool, F.Z., 2017. 'Impact of electronic cigarettes on the cardiovascular system', Journal of the American Heart Association, 6(9), e006353.

• Viswam, D. et al., 2018. 'Respiratory failure caused by lipoid pneumonia from vaping e-cigarettes', BMJ Case Reports, 2018, bcr-2018-224350. 

Copyright © 2025 www.gayahidupholistik.blogspot.com All Rights Reserved.

---